KWASICA ŻWACZA

Nieprawidłowe żywienie może wpłynąć źle na metabolizm u bydła i wywołać liczne choroby w stadzie. To zwykle przekłada się na niższą produkcyjność krów. Niestety w zaawansowanym stadium może nawet doprowadzić do zgonu chorych zwierząt. Jedną z chorób, do których może doprowadzić nieprawidłowe żywienie jest kwasica żwacza u bydła.

ŻWACZ

Żwacz jest największym z przedżołądków i jednocześnie pierwszą komorą żołądka, do której trafia treść pokarmowa. Zachodzi w nim proces fermentacji, za który odpowiedzialne są enzymy bakteryjne rozkładające węglowodany do lotnych kwasów tłuszczowych. Przemiany te umożliwiają wykorzystanie energii z celulozy zawartej w paszy w postaci lotnych kwasów tłuszczowych. Aby procesy fermentacyjne przebiegały prawidłowo, niezbędna jest optymalnie skomponowana dawka pokarmowa. Aby pH żwacza było na odpowiednim poziomie, oprócz właściwie dobranych mikro i makroelementów ważna jest również struktura fizyczna paszy, która musi stymulować proces przeżuwania i wydzielania odpowiedniej ilości śliny. Spadek pH spowodowany procesami fermentacyjnymi i powstawaniem lotnych kwasów tłuszczowych (LKT) osiąga maksimum około 2 do 4 godzin po posiłku. Następnie pH rośnie aż do kolejnego pobrania pokarmu.

CZYM JEST KWASICA?

Kwasica jest niczym innym jak zapaleniem żwacza wynikającym ze zbyt szybkiej fermentacji, następującej po nadmiernym spożyciu bogatego w skrobię a ubogiego we włókno pokarmu. Następuje nadmierna fermentacja, spadek poziomu pH, a w konsekwencji upośledzenie produkcji LKT. Obniżające się pH powoduje spadek ilości bakterii rozkładających włókno. Jednocześnie wzrasta ilość bakterii, wykorzystujących cukier i kierunek fermentacji w żwaczu zostaje przestawiony na produkcję kwasu mlekowego. Jego nadmiar może prowadzić do atonii żwacza, a także zmniejszenia populacji bakterii i wymoczków (pH <5,3). Gdy pH spada poniżej 5.0, zatrzymuje się konwersja kwasu mlekowego do LKT (warunki uniemożliwiające rozwój bakterii wykorzystujących kwas mlekowy). Dodatkowo nadmierne ilości kwasu mlekowego dostające się do krwi powodują zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej i elektrolitowej prowadząc do kwasicy metabolicznej (nie jest tożsama z kwasicą żwacza).

Szczególnie narażone są wysokowydajne krowy w okresie okołoporodowym, którym dawkę zasuszeniową zmieniamy na wysokoenergetyczną dawkę laktacyjną.

W naszej praktyce często obserwujemy podawanie krowom bezpośrednio po porodzie cukru z wodą, co ma pozytywnie wpłynąć na chęć pobrania dużej ilości wody (tym samym obciążając żwacz, zmniejszając prawdopodobieństwo przemieszczenia trawieńca). Tak jak wspomnieliśmy, prowadzi to do szeregu przemian w żwaczu skutkującymi jego zakwaszeniem. Właściwym rozwiązaniem jest sporządzenie pójła ze specjalnie przygotowanego w tym celu preparatu, który ma optymalnie zbilansowany skład, wspomagający krowę w rozpoczynającej się laktacji. W takich sytuacjach zalecamy podawanie preparatu „Po porodzie”.

Kwasica u bydła może przebiegać w postaci podklinicznej (SARA) lub klinicznej.

POSTAĆ KLINICZNA

O ostrej kwasicy żwacza mówimy, gdy pH treści żwacza spadnie do pH 5 lub niżej. Jest skutkiem nagromadzenia się zbyt dużych ilości kwasu mlekowego. Objawy są wyraźne, a niewdrożenie odpowiednio szybko leczenia może doprowadzić do śmierci zwierzęcia w ciągu 48 godzin.

Powinniśmy zgłosić się do lekarza weterynarii, kiedy zaobserwujemy:
– zaprzestanie pobierania paszy,
– pokładanie się spowodowane silnymi bólami morzyskowymi,
– przyśpieszone tętno i oddech,
– problemy gastryczne w postaci biegunki,
– senność,
– zgrzytanie zębami.

POSTAĆ PODKLINICZNA

Jest to dominująca postać kwasicy wśród krów wysokomlecznych. Mimo że nie daje bezpośrednich objawów, to ma o wiele większe znaczenie ekonomiczne. O tej formie mówimy, gdy mamy do czynienia z powtarzającymi się epizodami obniżenia pH treści żwacza do wartości około 5–5,5 trwających do kilku godzin. W tym przypadku nie dochodzi do kumulacji kwasu mlekowego, a pH może być w pewnym stopniu przywracane do normy przez kompensacyjne, fizjologiczne procesy zachodzące w żwaczu.

Mimo że postać ta nie daje bezpośrednich objawów, naszą uwagę powinny zwrócić schorzenia wtórne:
– spadek kondycji,
– widoczna cykliczność spadku pobierania paszy,
– obniżona wydajność mleczna,
– spadek zawartości tłuszczu w mleku,
– zaburzenia rozrodu,
– zmniejszony apetyt, apatia, obniżony czas przeżuwania,
– biegunki,
– problemy ortopedyczne.

LECZENIE

W przypadku postaci ostrej można usunąć treść żwacza, a następnie wypełnić go treścią od zdrowej krowy. Wspomagająco stosuje się wlewy dożylne zawierające preparaty wieloelektrolitowe, przeciwbólowe, rozkurczowe. Dożwaczowo podaje się również przeznaczone do tego celu preparaty przywracające optymalne pH, Zespół Vetbulans w takich przypadkach zaleca preparat „Na kwasicę”.

Postać podkliniczna rzadko wymaga celowanego leczenia. Najważniejszym działaniem w przypadku jej stwierdzenia jest analiza dawki żywieniowej pod kątem składu i proporcji.

JAK ZAPOBIEGAĆ KWASICY?

– Przestrzeganie zasad prawidłowego żywienia,
– Unikanie sytuacji mogących wywołać niestrawności (zwłaszcza w okresie okołoporodowym i na początku laktacji- nie podawać cukru po porodzie!),
– Zapewnienie adaptacji mikroorganizmów żwacza do diety o dużym udziale pasz treściwych,
– Zachowanie równowagi w dawce pokarmowej między ilością suchej masy pochodzącej z pasz objętościowych i treściwych (1:1),
– Zapewnienie udziału włókna surowego w dawce pokarmowej na poziomie 18-22% suchej masy, a włókna strukturalnego na poziomie 10% suchej masy,
– Podawanie zwierzętom paszy treściwej koniecznie zmieszanej z paszą objętościową,
– Stosowanie dodatku drożdży, które stymulują rozkład kwasu mlekowego. W tym celu stworzyliśmy preparat „PD”,
– Prowadzenie bieżącej kontroli ilości pobieranej paszy przez zwierzęta, kondycji ciała zwierząt, kału i składu chemicznego mleka.