GORĄCZKA Q

Ronienia stanowią poważny problem w zarządzaniu stadem. Mogą mieć podłoże zakaźne lub niezakaźne. Do zakaźnych czynników etiologicznych, które odkrywają kluczową rolę, zaliczamy m.in. wirus BVD, IBR, wirus Schallenberg oraz bakterie takie jak Coxiella burnetti (gorączka Q), Chlamydia, Brucella i Campylobacter fetus. Najważniejszymi czynnikami niezakaźnymi są urazy, czynniki żywieniowe i choroby wpływające na ogólny stan cielnej krowy (odwodnienie, pasożyty, biegunki).

Czym jest Gorączka Q?

Jest to choroba zwierząt domowych i dzikich, którą mogą zarazić się także ludzie. Wywoływana przez bakterię Coxiella burnetti z rodziny Rickettsiaceae. Jest jednym z czynników etiologicznych powodujących ronienia od 6 miesiąca ciąży. Zgodnie z ustawą z 11 marca 2004 r. o ochronie zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt w Polsce podlega obowiązkowi rejestracji.

Jest to patogen wewnątrzkomórkowy, który po wniknięciu do organizmu zostaje pochłonięty przez makrofagi i w nich się namnaża. Po intensywnym namnażaniu bakterii makrofag pęka, a patogen rozprzestrzenia się po całym organizmie.

Coxiella występuje w dwóch postaciach antygenowych.

Coxiella burnetti jest bardzo odporna na działanie czynników fizycznych i chemicznych. Trzeba mieć na uwadze fakt, że nie działa na nią promieniowanie UV. Jej przeżywalność w środowisku wynosi 2-3 lata, a z mleka można ją usunąć poprzez pasteryzację.

Drogi zakażenia

Dzikim rezerwuarem patogenu są kleszcze, które raz zakażone stają się nosicielem na całe życie. Zwierzę zaraża się poprzez ugryzienie kleszcza lub zjedzenie jego odchodów.

Źródłem zakażenia jest także poroniony płód i błony płodowe. W trakcie porodu lub ronienia dochodzi do skażenia otoczenia i jest to najczęstszy powód zakażenia człowieka. Następuje to drogą oddechową z aerozolem porodowym.

Patogen może wnikać do organizmu również poprzez uszkodzoną skórę oraz drogą per os (z przewodu pokarmowego).

Bakteria jest obecna również w mleku, dlatego niepasteryzowane mleko również może być źródłem zakażenia.

Objawy

Najczęściej obserwuje się bezobjawowy przebieg choroby. Czasem można zaobserwować zapalenie spojówek z surowiczo-śluzowym wypływem z worka spojówkowego. Bakteria może wywołać ronienia oraz zaburzenia płodności u bydła co jest najistotniejszym problemem w stadach mlecznych.  Do nasilenia objawów dochodzi w okresie okołoporodowym oraz w momencie immunosupresji. Rzadziej obserwuje się objawy ze strony innych układów.

U ludzi przebieg zależy od szczepu. Najbardziej patogenne są szczepy Hamilton, Vacca oraz Rasche, które powodują ciężki przebieg choroby, natomiast szczep Biotzere daje objawy grypopodobne.

ZOONOZA

Gorączka Q jest zoonozą, co oznacza, że może przenosić się ze zwierzęcia na człowieka.
Człowiek zaraża się drogą aerogenną, pokarmową lub poprzez uszkodzony naskórek. Okres inkubacji trwa 2-3 tygodnie. Po tym okresie mogą wystąpić objawy (najczęściej grypopodobne), jednak większość przypadków ma przebieg bezobjawowy. W leczeniu często wystarczające jest wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii, aczkolwiek w przewlekłym stadium, które może obejmować zwyrodnienia serca, może okazać się niezbędna interwencja chirurgiczna.

Zapobieganie

W celu zminimalizowania ryzyka zarażenia stada oraz personelu należy wprowadzić odpowiednie zasady bioasekruacji. Zwierzęta w okresie okołoporodowym (2 tygodnie przed i po porodzie) należy odizolować od stada, a po porodzie miejsce dokładnie zdezynfekować. Mleko należy poddawać pasteryzacji, co pozwala zabić bakterie już w 15 sekund.
Dodatkowo należy minimalizować możliwość odkleszczowego zarażenia poprzez ochronę stada przed parazytami.

W przypadku podejrzenia Gorączki Q w swoim stadzie należy wykonać badania serologiczne i usunąć osobniki dodatnie a obsłudze zapewnić maski ochronne. Po usunięciu dodatnich serologicznie sztuk resztę stada można poddać profilaktycznej terapii antybiotykiem na 21 dni, co niestety wiąże się z dużymi kosztami i karencją na mleko. Z tego powodu jest to rozwiązanie rzadko stosowane w praktyce.

Na rynku dostępne są szczepionki. Należy pamiętać, że nie chronią one przez zakażeniem, jednak znacząco zmniejszają siewstwo. Trzeba mieć na uwadze, że w badaniach serologicznych nie jest możliwym różnicowanie przeciwciał poszczepiennych i tych występujących w przypadku naturalnej infekcji. Zaleca się, żeby przed szczepieniami w stadzie, przeprowadzić odpowiednie badania diagnostyczne. W przypadku trwającego postępowania epidemiologicznego należy wstrzymać się z ewentualnymi szczepieniami i wprowadzić je dopiero po potwierdzeniu ogniska choroby.